Цахим залилангаас хэрхэн сэргийлэх вэ?

Цахим залилангийн гэмт хэргийг таних, луйвраас өөрийгөө болон ойр дотны хүмүүсээ хамгаалаарай.

Залилангийн төрлүүд:

• Email phishing - Албан ёсны эх сурвалжууд мэт харагдах хуурамч имэйл ашиглах хэлбэр
• Smishing scam - Phishing халдлагын мессеж хэлбэр
• Social media scams - Хуурамч хаяг ашиглан залилан хийх хэлбэр (Facebook, Instagram гэх мэт)
• Vishing scam - Phishing халдлагын дуудлагын хэлбэр
• Google search scams - Google-ийн хайлтын илэрцэд хуурамч вебсайт байршуулах хэлбэр
• QR code scam - Хуурамч QR code байршуулах хэлбэр

Дараах шинж чанар ажиглагдсан тохиолдолд маш сайн нягталж, аль болох алгасахыг зөвлөж байна.

• Хурдан шийдвэр гаргахыг ятгаж, яаруулсан өнгө аястай зурвас. 
• Яг одоо шийдвэр гаргахгүй бол та боломжийг алдана гэх мэт хомсдлын мэдрэмж төрүүлэхүйц мэдээлэл.
• Үнэмшихэд бэрх хөнгөлөлт, урамшуулал, богино хугацаанд хялбар аргаар мөнгө олох арга санал болгосон зурвас мэдээлэл.
• Итгэмээргүй өндөр өгөөж бүхий, эрсдэл багатай зэрэг хөрөнгө оруулалтын боломж санал болгосон.
• Хувийн болон санхүүгийн мэдээлэл, хувийн дансанд гуйвуулга хийх, криптовалютаар төлбөр төлөхийг шаардах.
• Нас, хүйс, мэргэжил харгалзахгүй гэх өндөр цалин хөлс санал болгосон ажлын санал, урьдчилгаа шаардах, урьдчилгаа өгөх зэрэг өнгө аяс бүхий зурвас.
• Байгууллагад болон урамшуулалд зуучилах зорилго бүхий групп үүсгэсэн, холбоос хаягт нэгдэхийг уриалсан утга бүхий зурвас, мэдээлэл.
• Банкнаас интернэт банк, мобайл банкны нууц үг солиулах хүсэлт илгээх. (Банкнаас нууц үг солиулах хүсэлт хэзээ ч илгээдэггүй болохыг анхаарна уу!)
• Таны гэр бүл, найз нөхдийн нэр, зураг ашиглан мөнгө зээлүүлэх, гуйсан шинж чанар бүхий зурвас, мэдээлэл.
• Олон урамшуулал, бэлэг, хөнгөлөлт амласан онлайн худалдаа.
• Таны банкны мэдээллийг авах зорилготой жинхэнэ мэт хийцтэй хуурамч банкны вебсайт.
• Хувийн чат, мессежээр өндөр цалинтай бараа сурталчилах санал ирэх

Фишинг халдлагаас хамгаалах арга:

• Хэрэв яаралтай гэсэн бол сэтгэл хөдлөлөөр яаран дүгнэлт бүү хийгээрэй.
• Дуудлага хийн баталгаажуулаарай. (Үнэн зөв эсэхийг нягтлах)
• Зурвас болон вебсайтын хэв маягийг сайтар ажиглаарай.
• Хуурамч мэдээлэл явуулсан дугаар болон хаягийг блок хийх.
• Төлбөр тооцоо төлөхдөө зөв дансанд төлж байна уу гэдгээ заавал асууж баталгаажуулаарай.
• Хувийн мэдээлэл буюу утасны дугаар, нэр, имэйл хаяг, сошиал хаяг, чат хаягыг итгэлтэй бус сайт, асуулгад бичиж үлдээхгүй байх.
• Төлбөр, шимтгэл нэрээр урьдчилан баталгаажуулах нэрээр мөнгө шилжүүлэхгүй байх.